آمار بانک مرکزی می‌گویند که نقدینگی به ۲۲۶۳هزار میلیارد تومان رسیده؛ رقمی که اگرچه هیچگاه در اقتصاد ایران سابقه نداشته؛ اما آژیر خطری با صدای گوش‌خراش برای کنترل تورم را به صدا درمیآورد.
به گزارش خبرنگار مهر، آمار رسمی بانک مرکزی در حوزه نقدینگی و پایه پولی، این بار آژیر قرمز افزایش تورم را با صدای بلندتری به صدا درآورده است. آنگونه که این آمار می‌گویند، حجم نقدینگی در آذرماه به دو هزار و ۲۶۲ هزار میلیارد تومان رسیده که نسبت به اسفندماه سال گذشته، رشدی ۲۸ درصدی دارد.
صدای پای خطرناک رشد پایه پولی با رقم‌های بی‌سابقه
این آمار گویای آن است که رقم نقدینگی آذرماه، حداقل در یک بازه یکساله بالغ بر ۲۸ درصد افزایش را به ثبت رسانده است. این آمار و ارقام وقتی وضعیت خطرناک‌تری به خود می‌گیرند که پایه پولی نیز با افزایش بی سابقه‌ای در اقتصاد ایران مواجه باشد؛ شاخصی که بودنش برای تورم به مراتب بسیار خطرناک‌تر از نقدینگی است.
بر اساس آمار رسمی بانک مرکزی، حجم پایه پولی در آذرماه امسال، معادل ۳۱۴ هزار و ۲۶۰ میلیارد تومان بوده است که نسبت به ماه مشابه سال قبل، ۲۸.۳ درصد رشد داشته که شرایط نگران‌کننده‌ای را برای اقتصاد ایران رقم می‌زند.
کارشناسان، علت اصلی رشد پایه پولی را، رشد خالص دارایی خارجی بانک مرکزی اعلام می‌کنند که متأثر از تجدید ارزیابی و تسعیر نرخ ارز، تغییر روش در خرید ارز نفتی دولت و کاهش تسهیلات خارجی بوده و این در شرایطی است که تا پیش از این، دلیل عمده رشد پایه پولی، افزایش بدهی بانک‌ها و دولت به بانک مرکزی بوده است.
رئیس کل بانک مرکزی در مورد نقدینگی چه می‌گوید؟
عبدالناصر همتی، سکاندار بانک مرکزی که این روزها در تیررس انتقادات نسبت به وضعیت فعلی نقدینگی در کشور قرار دارد، معتقد است که آمار رشد نقدینگی باید با توجه به روندهای بلندمدت متغیرهای پولی کشور تحلیل شود.
او می‌افزاید: رشد نقدینگی امسال، اندکی از میانگین رشد نقدینگی ۵۰ ساله کشور که ۲۵ درصد بود، بیشتر است؛ به خصوص اینکه افزوده شدن خالص ذخایر ارزی کشور، نقش عمده‌ای در این رشد داشته است، اما همزمان باید دقت شود که شرایط نسبتاً مساعد، زمینه شروع رشد اقتصادی غیرنفتی و کاهش فشار تورمی را ایجاد کرده و در ضمن، به هنگام شوک شدید هزینه‌ای و افزایش اندازه اسمی اقتصاد، تلاش برای کنترل بیشتر رشد کمیته‌ای پولی، رکود را تعمیق می‌کرد.
همتی معتقد است که در تحلیل آمار متغیرهای پولی، به کاهش شدید اضافه برداشت بانک‌ها، کنترل مؤثر سود بانکی و در بعد خارجی به کاهش بدهی خارجی و افزایش ذخایر نیز توجه شود.
او می‌گوید: علیرغم فشار تحریمی حداکثری، پیش بینی‌های بدبینانه از طوفان تورم و رشد افسار گسیخته نرخ ارز، بانک مرکزی در یک سال گذشته تا حدود زیادی در مهار تورم و نرخ ارز موفقیت نسبی داشته است. در کنار تاب آوری بی نظیر ملت ایران در مقابل فشارهای گوناگون آمریکا، در کنترل متغیرهای پولی وارزی نیز، علیرغم شرایط سخت تحریمی، توفیقات خوبی حاصل شده است. مبارزه با سفته بازی و پولشویی وکنترل جریان ریال و مهار التهابات ارزی از طریق مدیریت علمی بازار، رشد صرفاً ۵ درصدی نرخ ارز در بازار آزاد، نسبت به ابتدای سال و پیش بینی پذیر نمودن بازار ارز و روند کاهنده تورم و مثبت شدن رشد اقتصادی غیر نفتی، نمونه‌هایی از این توفیقات است.
رئیس کل بانک مرکزی می‌گوید که همزمان با اقدامات انجام گرفته، اجرای عملیات بازار باز و تغییر چارچوب سیاست گذاری پولی به سمت مهار تورم و اصلاح ترازنامه بانک‌ها، در حال انجام است.
امکان کنترل نقدینگی در کوتاه مدت وجود دارد
در همین ارتباط، حسین عبده‌تبریزی، تحلیلگر بازارهای مالی در گفتگو با خبرنگار مهر در مورد روند فزاینده نقدینگی در کشور گفت: تلاش‌های بانک مرکزی برای کنترل لجام گسیخته نقدینگی تا حدی موفق بوده است؛ باید توجه داشت که نقدینگی را می‌توان کنترل کرد اما کنترل آن، کاملاً بستگی به عملکرد دولت در بودجه دارد.
وی افزود: در واقع اگر دولت در بودجه برای تأمین کسری، به بانک مرکزی متصل شود، آثار مخربی را تجربه کرده و نقدینگی بر روی تورم بار خواهد شد؛ اما اینکه در شرایط کنونی اقتصاد ایران، بتوان نقدینگی کمتری ایجاد کرد، تا حدود زیادی سخت است؛ چراکه نرخ سود بانکی، خود حجم قابل ملاحظه‌ای از نقدینگی ایجاد کرده و در شرایطی که تورم بالا است؛ بانک‌ها نمی‌توانند پایین‌تر از این نرخ سود را بپردازند؛ هر چند که پیش‌بینی این است که به تدریج، این نرخ پایین آید؛ ولی در مجموع به نظر می‌رسد وقتی نقدینگی ایجاد می‌شود، هدایت آن بسیار دشوار است؛ بنابراین در مقطعی که نقدینگی ایجاد می‌شود، باید آن را کنترل کنیم.
عبده تبریزی در خصوص راهکار کوتاه مدت کنترل نقدینگی گفت: برای اینکه نقدینگی را در ماه باقیمانده سال کنترل کنیم، حتماً باید در نوع مواجهه دولت با تأمین کسری بودجه تجدیدنظر نمائیم؛ به این معنا که اگر دولت اوراق خود که در بودجه برایش پیش‌بینی شده است را بفروشد، پول پرقدرت بیشتری خلق نمی‌شود.
وی اظهار داشت: متأسفانه در سال ۹۸ پایه پولی نیز افزایش شگرفی در مقایسه با نقدینگی داشته و حتی نقدینگی را هم پشت سر گذاشته است؛ اما می‌توان راهکار کوتاه مدت برای کنترل نقدینگی داشت اما اجرای این اقدامات برای کنترل نقدینگی، آن هم در زمانی که به پایان سال می‌رسیم و دولت باید حقوق و عیدی کارمندان خود را بدهد؛ سخت است؛ چراکه اگر پول نداشته باشد به سراغ بانک مرکزی می‌رود و بانک مرکزی نیز به صورت موقت این پول را پرداخت می‌کند تا بعد بتواند از بودجه آن را پس بگیرد؛ ولی اگر دولت نتواند این پول را پس بدهد، حتماً این استقراض تورم زا است بنابراین باید تلاش کند این اتفاق رخ ندهد؛ اما تلاش دولت هم دامنه‌های محدودکننده بسیاری دارد.
عبده تبریزی در پاسخ به این سوال که آیا اجرای عملیات بازار باز می‌تواند به کنترل نقدینگی و تورم کمک کند، گفت: عملیات بازار باز می‌تواند به این روند کمک کند، ولی می‌تواند مورد سوءاستفاده دولت هم قرار بگیرد؛ پس باید از این ابزار در راستای کنترل نقدینگی و تورم استفاده کرد، نه اینکه ابزاری برای بسط پولی دولت باشد؛ در شرایطی که دولت پول لازم دارد، ممکن است دیگران را تشویق به خرید این اوراق کند تا پول بیشتری بدست بیاورد. ولی در مجموع عملیات بازار باز حرکت خوبی است و از سالهای قبل باید شروع می‌شد.
