دبیر علمی کنفرانس دیده‌بانی کسب و کار ایران ۱۴۰۱ گفت: بخش بزرگی از رفتارهایی که مردم در دوره کرونا انجام می‌دهند در پساکرونا نیز ادامه خواهد داشت و قطعاً وضعیت اقتصادی کشور تأثیر زیادی بر شرایط اکوسیستم کارآفرینی دارد.
آسیب جدی کرونا به اکوسیستم کارآفرینی کشور/ رشد اقتصادی معیار انتخاب کسب‌وکارهای موفق
گروه علم و فناوری خبرگزاری آنا- علیرضا باجلان، کسب‌وکارهای مختلف در سراسر دنیا می‌کوشند با تغییر سبک طراحی و تولید محصولات و ارائه سرویس‌های خود به سمت نقش‌آفرینی مؤثر در اقتصاد دانش‌بنیان حرکت کنند. درحقیقت اکنون دیگر مهندسان شاغل در شرکت‌های دانش‌بنیان و استارت‌آپ‌ها ترجیح می‌دهند به‌جای تبعیت از قوانین سخت‌گیرانه و محدودکننده سازمانهای دولتی خلاقیت و نوآوری را چاشنی کار خود کرده و محصولات کاربردی را تولید کنند.
خوشبختانه با توجه به بسترهای فراهم شده برای فعالیت شرکت‌های دانش‌بنیان و استارت‌آپ‌های نوآور در چند سال گذشته تعداد این مجموعه‌های خلاق تا حد زیادی در کشور افزایش یافته و به گواه بسیاری از کارشناسان شرکت‌های دانش‌بنیان یکی از ارکان اصلی اقتصاد دیجیتال و اقتصاد دانش‌بنیان در کشور هستند و حمایت از این مجموعه‌ها به معنای توسعه کمی و کیفی صنایع مختلف است. شاید دیگر هیچ حوزه‌ای در کشور وجود نداشته باشد که شرکت‌های دانش‌بنیان به آن ورود نکرده و دستاوردهای ارزشمندی رادر آن زمینه ارائه نداده باشند. باتوجه به اهمیت توسعه اقتصاد دانش‌بنیان لازم است که محققان با ارزیابی دقیق وضعیت کسب‌وکارهای فعال در اکوسیستم کارآفرینی کشور علاوه بر راهنمایی مدیران جوان این اکوسیستم گزارش‌های خود را به نهادهای حاکمیتی ارائه داده تا در مدت زمانی کوتاه چالش‌های موجود در مسیر فعالیت دانش‌بنیان‌ها رفع شود
در همین رابطه قرار است به‌زودی کنفرانسی با عنوان «دیده‌بانی کسب‌وکار ایران ۱۴۰۱» برگزار شود. طبق برنامه اعلام‌شده این کنفرانس در هفته اول بهمن ماه آغاز و کارشناسان متعددی از نهادهای دولتی و خصوصی نتایج پژوهش‌های خود در زمینه اکوسیستم کارآفرینی را ارائه می‌دهند. در همین زمینه با علی داوری، دبیر علمی دومین کنفرانس دیده‌بانی کسب‌وکار و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران گفت‌وگو کردیم. در ادامه مشروح این گفت‌وگو را مشاهده می‌کنید:
دگرگونی‌های رفتاری مردم در دوره پساکرونا نیز ادامه دارد
آنا: با توجه به شرایط ویژه‌ای که ویروس کرونا در کشور ایجاد کرد کسب‌وکارهای مختلف چه تغییراتی را تجربه کردند و به نظر شما در دوره پساکرونا چه وضعیتی برای کسب‌وکارها به وجود می‌آید؟
داوری: در دوره کرونا فارغ از ریسک‌های کوچک و بزرگی که برای همه کسب‌وکارها در سراسر دنیا وجود دارد برخی از مشاغل دچار آسیب کمتری شدند و حتی سودآوری بالاتری داشتند و بعضی از کسب‌وکارها بدون تغییر در میزان فروش فعالیت خود را ادامه دادند و تعدادی از کسب‌وکارها مانند بنگاههای گردشگری که به طور مستقیم نیاز به ارتباط با مشتریان داشتند درآمد بسیار کمی به‌دست آوردند. یعنی برای تحلیل وضعیت کسب‌وکارها در این دوره باید به لایه مورد بررسی توجه کنیم.
از طرفی باید به مسئله تغییر عادت‌های رفتاری مردم در این دوره نیز دقت شود. تغییر نگرش و سبک زندگی و پذیرش سرویس‌های آنلاین به نوعی ابزاری کاربردی و کلیدی در زندگی روزمره از موضوعات بسیار مهم و قابل توجه در دوره کرونا است. تقریباً تمامی سرویس‌ها و خدمات آنلاین که هم اکنون مردم از آن استفاده می‌کنند قبل از شیوع بیماری کرونا نیز در کشور وجود داشت ولی میزان وابستگی و استفاده مردم از این سرویس‌ها پس از همه‌گیری این بیماری تا حد چشمگیری افزایش یافت. امروز مردم برای خرید کالاهای مختلف بسیار بیشتر از گذشته سراغ فروشگاه‌های مجازی می‌روند و این تغییری بزرگ در رفتار اعضای جامعه است.
اگرچه حالا به دلیل واکسیناسیون گسترده و رعایت شیوهنامههای بهداشتی کشور از لحاظ همه‌گیری کرونا نسبت به چند ماه گذشته در وضعیت بهتری قرار دارد و مردم راحت‌تر از گذشته می‌توانند برای انجام فعالیت‌های گوناگون از خانه خارج شوند ولی تغییر رفتار ایجاد شده در دو سال گذشته همچنان در جای خود باقی مانده است. اکثر مردم هنوز ترجیح می‌دهند به صورت آنلاین خرید کنند یا به جای رفتن به سینما از سرویس‌های اینترنتی نمایش فیلم در خانه استفاده کنند. در واقع ابزارهای جایگزینی که در فضای مجازی وجود دارد کمک میکند تا مردم رویکرد متفاوتی نسبت به گذشته داشته باشند. در نهایت تغییر تنها منحصر به گروه یا دسته‌ای خاص نیست و در هر دو طرف عرضه و تقاضا شاهد دگرگونی‌های بزرگی هستیم.
توقف فرایندهای آموزشی با وجود فناوری‌های دیجیتال بی‌معناست
آنا: نظر به اینکه استفاده از فناوری در دوره کرونا مزایای زیادی برای عموم مردم داشت چگونه می‌توان روند صعودی به‌کارگیری ابزارهای دیجیتال در دوره پساکرونا را نیز حفظ کرد؟
داوری: وقتی شرایط ایمنی کامل از لحاظ شیوع بیماری در کشور حاکم شود نمی‌توانیم بگوییم وضعیت دقیقاً مشابه دوران همه‌گیری کرونا است و تمام خدمات به صورت آنلاین ارائه شود یا اوضاع کشور همانند قبل از شناسایی ویروس کووید-۱۹ است بلکه باید اعتدال وجود داشته باشد. در دوران پساکرونا همایش‌ها و کنفرانس‌ها قطعاً به صورت کامل آنلاین و غیرحضوری نیست و از سوی دیگر نمی‌توان گفت همه برنامه‌ها باید به صورت کاملاً حضوری باشد. به عنوان مثال وزارت آموزش و پرورش در دوره پساکرونا همچنان به ارائه خدمات آموزشی در پیام‌رسان شاد ادامه می‌دهد و دیگر عواملی مانند آلودگی هوا و بارش برف مدارس را تعطیل نخواهد کرد.
در آینده تمامی سمینارها نیز به صورت ترکیبی مجازی-حضوری برگزار می‌شود. یعنی شرایط محیطی نمی‌تواند فرایندهای آموزشی و تحقیقاتی را تحت تأثیر قرار داده یا به طور کلی متوقف کند. سرویس‌های آنلاین ابزارهای قدرتمندی را در اختیار انسان‌ها قرار می‌دهد تا هر فرایندی را بی‌وقفه ادامه دهند.
انتخاب شرکت‌های موفق بر اساس میزان رشد اقتصادی در دوره کرونا
آنا: طبق برنامه اعلام شده از سوی دست‌اندرکاران کنفرانس دیده‌بانی کسب‌وکار ایران ۱۴۰۱ قرار است در جریان این کنفرانس تعدادی کسب‌وکار موفق کشور معرفی شود. معیار انتخاب این کسب‌وکارها چیست؟
داوری: تشخیص و انتخاب یک مجموعه به عنوان شرکت موفق به هیچ عنوان ساده نیست ولی با توجه به پنج پنل و یک کارگاهی که در این کنفرانس برگزار می‌شود شرکت‌های موفق شناسایی می‌شوند. در شرایط کرونا شرکت‌هایی که در حوزه نرم‌افزار و مجموعه‌هایی که در زمینه صنایع غذایی کار می‌کردند به نسبت سایر صنایع با ریسک کمتری مواجه بودند و در واقع ملاک برگزار کنندگان کنفرانس کسب‌وکار برای انتخاب مشاغل موفق شرکت‌ها و مجموعه‌هایی است که در دوره کرونا درآمدزایی بیشتری داشتند.
فراهم‌سازی شرایط توسعه کسب‌وکارها در اکوسیستم کارآفرینی
آنا: این روزها از اصطلاح «اکوسیستم کارآفرینی» در کنفرانس‌های مختلفی استفاده می‌شود و مسئولان صحبت‌های زیادی در مورد آن بیان می‌کنند. به طور کلی اکوسیستم کارآفرینی چیست؟
داوری: به طور کلی اکوسیستم یعنی ترکیبی از عناصر زنده و بی‌جان. تعامل این عناصر فضایی را برای رشد و نمو موجودات مختلف فراهم میکند. وقتی از اکوسیستم کارآفرینی صحبت می‌کنیم یعنی فضایی مملو از قوانین، مقررات و بازار و نظام‌های مالی و فناوری و در این فضا ابزارهای مختلف به کارآفرینان کمک می‌کنند تا زمینه رشد کسب‌وکارهای اینترنتی و استارت‌آپ‌ها را فراهم کنند. یعنی اکوسیستم فضایی است که به رشد کسب‌وکارها کمک میکند. در برخی از کشورها فضای اکوسیستم کارآفرینی فضایی بالنده است و در بعضی از کشورها نیز این فضا بالنده نیست و لزوماً به رشد شرکت‌ها کمک نمی‌شود.
تأثیرپذیری اکوسیستم کارآفرینی از شرایط اقتصادی کشور
آنا: اکوسیستم کارآفرینی در ایران چه وضعیتی دارد؟ آیا زیرساختهای لازم برای توسعه این اکوسیستم در کشور فراهم شده است؟
داوری: واقعیت این است که در ایران اکوسیستم کارآفرینی با چالش‌های متعددی مواجه است. البته باید به این موضوع توجه کرد که در هیچ جای دنیا برای کارآفرینان فرش قرمز پهن نمی‌شود. موضوعی که باید توجه زیادی به آن شود این است که شرایط اکوسیستم کارآفرینی در کشور با عواملی همچون محیط کسب‌وکار و وضعیت اقتصادی ارتباط دارد. واقعیت این است که در دو سه سال گذشته به دلیل شیوع بیماری کرونا و اعمال تحریم‌های ظالمانه میزان حمایت‌ها از اکوسیستم کارآفرینی کشور کاهش پیدا کرده و در نتیجه روند توسعه شرکت‌ها نیز محدودتر شده است.
از طرفی به دلیل شرایط نامناسب اقتصادی مانند تورم بالا و نوسان‌های شدید در بازار ارزهای خارجی افرادی که به دنبال راه‌اندازی کسب‌وکار هستند از تصمیم خود منصرف می‌شوند. هم اکنون کشور در بعضی از شاخص‌هایی که برای بررسی وضعیت کسب‌وکار در نظر گرفته می‌شود اوضاع مناسبی ندارد و در یک سری از شاخص‌ها رتبه مناسب‌تری را داریم. یعنی فضای اکوسیستم کارآفرینی در ایران مثل بسیاری از حوزه‌های دیگر در دو سال گذشته آسیب جدی دیده است.
