فعال‌سازی دیپلماسی اقتصادی و تلاش برای حضور در نمایشگاه‌های معتبری همچون نمایشگاه اختصاصی اوراسیا در دولت سیزدهم و سیاست اصولی در منطقه امیدواری‌ها را برای توسعه روابط با کشورهای عضو این اتحادیه افزایش می‌دهد.
پیشران‌های دیپلماسی اقتصادی ایران در جمهوری آذربایجان/ بزرگترین کشور قفقاز به خودروهای ایرانی علاقه‌مند است
گروه جهان خبرگزاری آنا – مجتبی اسماعیلی، جمهوری اسلامی ایران پس از گذشت پنج ماه از استقلال جمهوری آذربایجان در ۳۰ آگوست ۱۹۹۱ (هشتم شهریور ۱۳۷۰) در سایه اشتراکات تاریخی و فرهنگی و دینی مردم دو کشور مناسبت خود را با این کشور استقلال‌یافته از شوروی سابق برقرار کرد، اما به‌دلیل رویکردهای متفاوت و متناقض موجود در زمینه اشتراکات و واگرایی‌های موجود در سیاست خارجی دو کشور، اعتماد متقابل ضربه خورد و مانع از آن شده است روابط دو کشور از عمق و استحکام لازم و کافی برخوردار باشد.در سال‌های اخیر تلاش طرفین برای اعتمادسازی نتیجه‌بخش بوده است و دو کشور همسایه و مسلمان همکاری‌های بسیار خوبی علاوه بر ابعاد دوجانبه در موضوعات منطقه‌ای و بین‌المللی داشته‌اند.
پس از آنکه الهام علی‌اف در انتخابات سال ۱۳۸۳ به‌عنوان رئیس‌جمهور آذربایجان برگزیده شد، سیاست‌های پدرش، حیدر علی‌اف را ادامه داد و با درآمدهای نفتی ناشی از کنسرسیوم نفتی در راستای رشد اقتصادی و ایجاد تأسیسات زیربنایی گام برداشت. او این مسیر را تاکنون ادامه داده، هرچند که همواره از سوی مخالفان به‌دلیل چگونگی مصرف درآمدهای نفتی به‌شدت نقد شده است.
پیشران‌های دیپلماسی اقتصادی ایران در جمهوری آذربایجان/ بزرگترین کشور قفقاز به خودروهای ایرانی علاقه‌مند است
دیدار الهام علی‌اف با رهبر انقلاب اسلامی در سال ۱۳۹۵
پیش‌تر در گزارش نخست از سری گزارش‌های پرونده «فرصت‌های سیاست خارجی دولت سیزدهم» به بررسی ابعاد سیاسی، فرهنگی و فضای حاکم بر روابط ایران و آذربایجان پرداخته بودیم؛ در گزارش کنونی شرحی از وضعیت حاکم بر روابط اقتصادی ایران و آذربایجان ارائه می‌شود.
افزایش صادرات ایران به آذربایجان با وجود شیوع کرونا
جمهوری اسلامی ایران با ۱۵ کشور امارات، افغانستان، ارمنستان، آذربایجان، بحرین، عراق، کویت، قزاقستان، عمان، پاکستان، قطر، روسیه، ترکیه، ترکمنستان و عربستان مرزهای آبی و خاکی دارد و میزان تجارت خارجی کشورمان با کشورهای همسایه در سال گذشته ۸۲ میلیون و ۵۳۵ هزار و ۳۸۹ تن انواع کالا برابر با ۳۶ میلیارد و ۵۰۲ میلیون و ۳۱۵ هزار و ۸۶۹ دلار بوده است که ۵۶ درصد وزن و حدود ۵۰ درصد کل تجارت با دنیا را شامل می‌شود. سهم صادرات ایران به چهار کشور روسیه، آذربایجان، قزاقستان و ترکمنستان ۳ میلیون و ۱۲۵ هزار و ۷۰ تن به ارزش یک میلیارد و ۳۲۰میلیون و ۸۵۶هزار و ۴۶دلار است.
بیشتر بخوانید:
فعال‌سازی کریدور شمال-جنوب کلید طلایی دولت سیزدهم برای ورود به قفقاز و آسیای میانه
ظرفیت‌شناسی اقتصادی- تجاری ایران و لبنان با نگاه به گردشگری دینی و سلامت
مسکو کلید فتح بازارهای اروپا/ فرصت عظیم سرمایه‌گذاری در سرزمین تزارها چه آورده‌ای برای ایران دارد؟
صید مروارید فرصت‌ها در جزر و مد روابط ایران و قطر/ تهران و دوحه؛ شرکای قدیمی یا رقبای منطقه‌ای؟
جمهوری آذربایجان با یک میلیون و ۳ هزار و ۸۷ تن به ارزش ۵۱۰ میلیون و ۹۸۷ هزار و ۲۴۲ دلار نخستین مقصد کالاهای ایرانی در حاشیه دریای خزر در سال ۹۹ بود. روسیه با یک میلیون و ۵۱هزار و ۷۱ تن به ارزش ۵۰۴ میلیون و ۵۷۵ هزار و ۶۲۴ دلار، با کمی اختلاف نسبت به آذربایجان دومین مقصد است و قزاقستان و ترکمنستان به‌ترتیب در جایگاه‌های بعدی مقاصد صادراتی ایران در میان چهار کشور همسایه خزر قرار دارد.
درحالی‌که شیوع کرونا بر روابط تجاری کشورها تأثیر گذاشته است، فعالیت تجاری در بیشتر مرزهای کشور در سال ۹۹ متوقف شد، ولی صادرات کشورمان به آذربایجان و روسیه افزایش پیدا کرد. طبق آمار رسمی گمرک جمهوری اسلامی ایران، در سال ۹۹ بیش از یک میلیون و ۵۱ هزار تن کالا به ارزش ۵۰۴ میلیون و ۵۷۵ هزار دلار به روسیه صادر شد که ۶۰۴ هزار و ۵۸۷ تن کالا که ۵۷درصد کل صادراتمان به روسیه بود، از خاک آذربایجان صادر شده است. همچنین ۳۴ درصد کالاها از مسیر جاده‌ای از مرزهای آستارا و بیله‌سوار با عبور از جمهوری آذربایجان از مرز سامور وارد روسیه شدند، ۲۳ درصد از راه‌آهن جمهوری آذربایجان از مرز آستارا به سمت روسیه منتقل شد و ۴۲ درصد صادرات کشورمان به روسیه از بنادر امیرآباد، فریدون‌کنار، نوشهر، انزلی و آستارا منتقل شده است.
دیپلماسی اقتصادی پویای ایران در جمهوری آذربایجان
با وجود بحران کرونا و محدودیت‌های ناشی از آن در سال ۹۹ نسبت به سال ۹۸ ارزش کالاهای صادراتی ایران به روسیه بیش از ۱۴ درصد در وزن و حدود ۱۰ درصد در میزان، رشد داشته است که اقدامات و دیپلماسی پویای سفیر فعلی جمهوری اسلامی ایران در باکو زمینه چنین رشدی را فراهم کرده است. این آمار در زمینه صادرات به آذربایجان رشد ۱۱ درصدی را نشان می‌دهد؛ چه اینکه ایران یک میلیون و ۳ هزار و ۸۷ تن کالا به ارزش ۵۱۰ میلیون و ۹۸۷ هزار دلار به آذربایجان صادر کرد. ۳۹۶ هزار تن کالا از مسیر زمینی، ۹۰هزار تن از مسیر ریلی و ۵۴۴ هزار تن کالا نیز از مسیر دریایی به جمهوری آذربایجان صادر شده است.
تحولات اخیر در جمهوری آذربایجان و آزادسازی منطقه قره‌باغ، فضای جدیدی از همکاری برای شرکت‌های دولتی و خصوصی ایران در زمینه بازسازی مناطق آزاد شده فراهم کرده است
به گزارش آنا، تهران و باکو با پیگیری سفارت کشورمان و دستگاه‌های مرتبط با تجارت به سمت توسعه روابط اقتصادی و افزایش همکاری‌های اقتصادی پیش می‌روند که در راستای منافع متقابل، نه‌تنها بر فضای حاکم بر دو کشور تأثیر مثبت گذاشته است، بلکه بر روابط تجاری و ترانزیتی کشورمان با روسیه و سایر کشورهای حوزه قفقاز و دریای مازندران نیز مؤثر بوده است. در سال گذشته بیش از ۳۸ هزار کامیون کالای ایرانی را به آذربایجان یا از این مسیر به روسیه منتقل کردند و از آنجا که روسیه و آذربایجان تنها یک گذرگاه مرزی فعال دارند، در روزهایی با محدودیت‌هایی برای عبور کامیون‌ها از این مسیر کوهستانی مواجه بودند که با شدت گرفتن شیوع کرونا و هم‌زمانی ساخت‌وساز در گذرگاه سامور روسیه، بعضاً تراکم کامیون‌ها پشت این مرز افزایش می‌یافت. این موضوع غیرمستقیم بر ورودی مرز آستارا نیز اثر می‌گذاشت، البته هم‌زمان توسعه مسیر ریلی به‌وسیله آذربایجان در جبران این محدودیت نقش بسزایی داشت.
در دولت سیزدهم به ریاست آیت‌الله سیدابراهیم رئیسی سیاست منطقی توسعه روابط اقتصادی با کشورهای همسایه بر مبنای منافع مشترک در دستور کار دستگاه‌های ذی‌ربط ازجمله وزارت امور خارجه و سکان‌دار جدید آن، حسین امیرعبداللهیان قرار گرفته است. علاوه بر این، تحولات اخیر در جمهوری آذربایجان و آزادسازی منطقه قره‌باغ، فضای جدیدی از همکاری برای شرکت‌های دولتی و خصوصی ایران در زمینه بازسازی مناطق آزاد شده فراهم کرده است. ایجاد بازار مصالح ساختمانی ایران در جمهوری آذربایجان و نزدیک‌ترین نقطه به مرز آذربایجان‌شرقی و نیز برگزاری نمایشگاه توانمندی‌های صنعتی و تولیدی ایران در آذربایجان ازجمله مهم‌ترین همکاری‌های دوجانبه تهران و باکو در چند ماه اخیر است.
ایران و آذربایجان در حوزه اقتصادی و در چند ماه اخیر ظرفیت‌های خود را در زمینه صادرات خودرو نشان دادند. یکی از موفق‌ترین سایت‌های تولید خودروی داخلی در شهرک صنعتی «نفت چالا» ی آذربایجان است که موجبات صادرات ۶ هزار خودرو را فراهم کرده و دیدگاه مردم آذربایجان را به صنعت ایران بهبود بخشیده است. در حال حاضر صادرات به آذربایجان وجود دارد که با حمایت‌های دولت سیزدهم و نگاه منطقی سیاست خارجی کشورمان به حوزه قفقاز، می‌توان بیش از پیش به توسعه آن امیدوار بود.
در حال حاضر صادرات به آذربایجان وجود دارد که با حمایت‌های دولت سیزدهم و نگاه منطقی سیاست خارجی کشورمان به حوزه قفقاز، می‌توان بیش از پیش به توسعه آن امیدوار بود. مسئولان کشورمان با فعال‌سازی دیپلماسی اقتصادی و تلاش برای حضور در نمایشگاه‌های معتبری همچون نمایشگاه اختصاصی اوراسیا می‌توانند سهم زیادی از بازار کشورهای عضو این اتحادیه را به خود اختصاص دهند. در دولت آیت‌الله رئیسی و با سیاست منطقه‌ای جمهوری اسلامی امید می‌رود روابطمان با کشورهای عضو این اتحادیه افزایش یابد تا بعد از آزاد شدن تعرفه گمرکی در حدود دو سال آینده که قرار است خودرو نیز به لیست کالاها بپیوندد، بتوان خودروهایی که در کلاس آنها رقابت کمتری وجود دارد، در روسیه تولید کرد.
پیشران‌های دیپلماسی اقتصادی ایران در جمهوری آذربایجان/ بزرگترین کشور قفقاز به خودروهای ایرانی علاقه‌مند است
حجم واردات و صادرات کشورهای طرف تجاری ایران در سال ۱۳۹۸
سفارت ایران در آذربایجان با همکاری گمرک جمهوری اسلامی می‌توانند کمک بسیار مؤثری در زمینه ارتقای روابط با باکو داشته باشند، زیرا طبق آمار گمرک، از حدود دو سال گذشته تاکنون کشورمان حدود ۵ هزار دستگاه خودرو به آذربایجان صادر کرده است که امکان افزایش آن وجود دارد. جمهوری آذربایجان در رتبه پنجم کشورهای طرف تجاری با ایران است که بالاترین تراز تجاری مثبت در سال ۱۳۹۸ را داشت؛ البته به‌طور معمول آمارهای اعلام‌شده با آنچه منابع رسمی جمهوری آذربایجان اعلام می‌کنند، متفاوت است و در سال ۲۰۱۹ حجم تجارت رسمی ایران و آذربایجان حدود ۵۵۰ میلیون دلار بود.
موافقتنامه تجارت ترجیحی ایران با آذربایجان مراحل نهایی مذاکرات خود را که از دو سال پیش آغاز شده است، می‌گذراند و امید می‌رود در دولت جدید امضا شود. این موضوع برای توسعه روابط تهران و باکو بسیار سودمند خواهد بود و حجم تجارت را به نفع ایران افزایش خواهد داد. علاوه بر این، جمهوری اسلامی چندین پروژه صنعتی و تولید مشترک با آذربایجان ازجمله تراکتورسازی، تریلی‌سازی، اتوبوس‌سازی، قطعه‌سازی و صنایع غذایی در درست دارد.
طبق آمار گمرک، از حدود دو سال گذشته تاکنون کشورمان حدود ۵ هزار دستگاه خودرو به آذربایجان صادر کرده است که امکان افزایش آن وجود دارد
بازار آذربایجان بزرگترین بازار قفقاز است و با تعامل در زمینه ترانزیت کالای ایرانی دست‌کم به روسیه و بلاروس، دو عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا، می‌تواند در بهبود و موفقیت پیوستن ما به آن اتحادیه نقش اساسی داشته باشد. این کشور همچنین نقش اصلی و تکمیلی را در شکل‌گیری کریدور شمال – جنوب دارد و استفاده از ظرفیت بارانداز بین‌المللی آستارا و تکمیل راه‌آهن رشت – آستارا برای تکمیل این کریدور باید مورد توجه دولت جدید قرار بگیرد.
فرصت و ظرفیت عطیم بازسازی اراضی تازه آزادشده قره‌باغ باید مورد توجه دولت سیزدهم قرار بگیرد، هم به لحاظ سیاسی و کمک به صلح پایدار و ثبات امنیتی و سیاسی و هم در زمینه بهره‌گیری از آن با حضور شرکت‌های معتبر و توانمند دو کشور. همکاری با آذربایجان در حوزه خزر در بهره‌برداری ترانزیتی، انرژی و … نیز باید مورد توجه قرار گیرد و البته به مراتب اولی‌تر باید رفع موانع سیاسی و تعیین تکلیف رژیم حقوقی آن را مدنظر قرار داد.
در حوزه تجارت چمدانی ظرفیت عظیمی میان دو کشور و به سود ایران وجود دارد که می‌طلبد برای دوران پساکرونا برنامه‌ریزی کرد. ایران در حوزه گردشگری سلامت و مذهبی دارای مزیت نسبت به ترکیه و روسیه است و دولت سیزدهم باید در این زمینه برنامه داشته باشد. تهران و باکو زمینه‌های همکاری تولید مشترک برق – آبی و همچنین سواپ برق و گاز داریم که باید کماکان ادامه و گسترش یابد. در حوزه رودحانه‌ای و بهره‌برداری بهینه از ارس و بهره‌برداری از سد خداآفرین و دیگر سدها بر روی ارس باید تعامل مناسب داشت که البته بعضاً نیازمند همکاری سه و چندچانبه با ارمنستان و ترکیه است. همه این موارد می‌طلبد سازوکار ۶ جانبه (۳+۳) که در دوران وزارت محمدجواد ظریف به روسیه و ترکیه پیشنهاد شده بود، فعال‌سازی شود.
با اولویت دادن به همکاری‌های اقتصادی، تجاری و صنعتی در عصر دیجیتال و هوشمند می‌توان با گستردگی قابل توجهی موجبات روابط تنگاتنگ اقتصادی را برگرفته از توانمندی‌های ناشی از موقعیت ژئوپلیتیک و ظرفیت‌های طبیعی و فناوری محور در ایران و آذربایجان و دیگر همسایگان فراهم کرد؛ روابطی که بر مبنای منافع مشترک و اعتماد متقابل با رفع نگرانی‌های متقابل به منصه ظهور برسد و موجبات تقویت امنیت منطقه، توسعه کشورها و رفاه ملت‌های منطقه را فراهم کند. بی‌تردید پیوند راهبردی در حمل‌ونقل هوایی، زمینی، دریایی و اتصال خطوط برق کشورهای منطقه و افزایش مبادلات تجاری منطقه‌ای و ایجاد مراکز تولیدی و فناوری در منطقه از هر جهت ضامن امنیت و توسعه کشورهای منطقه خواهد بود.
