گروسی، مدیر کل آژانس اتمی مدعی شده به دلیل اقدامات اخیر ایران (از قبیل خاموش کردن برخی دوربین‌های نظارتی) ظرف ۳ تا ۴ هفته آینده ممکن است «ضربه مرگباری» به مذاکرات وین وارد شود. اما کارشناسان و حتی برخی مقامات ارشد آمریکایی باور دارند عدم احیای برجام تا یک ماه دیگر مساوی مرگ توافق نیست. از سوی دیگر این گمانه‌زنی وجود دارد که شاید هدف تهران از این اقدامات وادار کردن واشنگتن به امضای هر چه زودتر توافق باشد.
بورسان-نگین دوستدار: پس از آنکه تهران در واکنش به تصمیم شورای حکام برای صدور قطعنامه علیه ایران دوربین‌های نظارتی (فراپادمانی) آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را غیرفعال کرد و وعده نصب سانتریفیوژهای پیشرفته جدید داد، رافائل گروسی، مدیر کل آژانس مدعی شد در صورتی که این نهاد نتواند ظرف ۳ الی ۴ هفته آینده اطلاعات مورد نیاز را (در ارتباط با فعالیت‌های هسته‌ای ایران) در اختیار طرف‌های مذاکرات هسته‌ای قرار دهد و نظارت بر فعالیت‌های ایران احیای نشود، «ضربه مرگباری» به مذاکرات وین و احیای برجام وارد خواهد شد. اما اولتیماتوم مطرح شده توسط گروسی چقدر جدی و قطعی است؟ آیا عدم احیای برجام تا یک ماه دیگر به معنای مرگ آن خواهد بود؟
برجام می‌تواند زنده بماند
کارشناسان چندان موافق مرگ برجام پس از مهلت ۳-۴ هفته‌ای مطرح شده توسط گروسی نیستند. دیروز رویترز به نقل از مقامات آمریکایی که خواستند نامشان فاش نشود نوشت «حتی پس از سه یا چهار هفته، ایران همچنان می‌تواند اطلاعات بیشتری برای احیای توافق هسته‌ای ارائه کند». یکی از این مقامات ارشد با بیان اینکه توافق ممکن است دوباره احیا شود، گفت: «ما پس از سه تا چهار هفته آینده ناظر مرگ توافق نخواهیم بود. اگرچه هرچه ایران برای مدت طولانی‌تری دسترسی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را محدود کند باید شفافیت بیشتری به آژانس ارائه دهد».
محتوای گزارش محرمانه آژانس متفاوت از ادعای گروسی است
گزارشی محرمانه از آژانس که عصر پنجشنبه به کشورهای عضو شورای حکام ارسال شده است نیز امکان زنده ماندن برجام پس از گذشت ۴ هفته را تایید می‌کند.
پولیتیکو که این گزارش را رصد کرده درباره محتوای آن می‌نویسد: مدیرکل از پیامدهای تصمیم ایران برای حذف ۲۷ دوربین اختصاص داده شده به نظارت بر پایبندی ایران به برجام «به شدت نگران است». این گزارش همچنین می‌گوید که این تصمیم می‌تواند «پیامدهای زیان‌باری» برای «توانایی آژانس در ارائه تضمین‌هایی درباره ماهیت صلح‌آمیز برنامه هسته‌ای ایران» داشته باشد. این گزارش همچنین توضیح می‌دهد که پس از پایان دوره سه یا چهار هفته‌ای، «اقدامات حفاظتی سخت‌گیرانه‌تری» مورد نیاز است تا آژانس بتواند «صحت آنچه ایران اعلام می‌کند را تأیید کند».
پولیتیکو در ادامه می‌نویسد می‌توان از این گزاره‌ها برداشت کرد که اگر دوربین‌ها پس از چهار هفته مجدداً نصب نشوند، ممکن است اقدامات دیگری انجام شود و ایران می‌تواند اطلاعات اضافی دیگری ارائه دهد که باز هم امکان احیای توافق هسته‌ای را فراهم کند.
یک دیپلمات ارشد غربی که خواست نامش فاش نشود هم به این نشریه گفت که باید پس از سپری شدن این دوره چهار هفته‌ای درباره چنین اقداماتی (برای مثال بازرسی‌های اضافی) اندیشیده شود. اما این مقام همچنین هشدار داد جای سوال است که آیا ایران آماده چنین اقداماتی است یا خیر.
ضرب‌الاجل به نفع ایران است یا به ضرر آن؟
اما برخی کارشناسان سناریوی متفاوتی را محتمل می‌دانند: اینکه قصد ایران از برداشتن چنین گام‌هایی، فشار بر آمریکا برای امضای در ضرب‌الاجل یک ماه آینده بوده است.
کلسی دیون‌پورت، مدیر بخش منع اشاعه در انجمن کنترل تسلیحات در توییتی می‌نویسد: «جالب است که ببینیم آیا ایران به انجام اقداماتی که پنجره مذاکرات را باز نگه دارد تمایل دارد یا نه». وی در ادامه مدعی می‌شود در گذشته، تهران خطر گسترش برنامه هسته‌ای را تنها برای برداشتن گام‌هایی که تهدید را کاهش می‌دهد، افزایش داده است. به عبارتی دیون‌پورت مدعی است ایران هر بار که اقداماتی تهدیدآمیز در زمینه هسته‌ای انجام می‌دهد، نهایتا به اتفاقی مثبت ختم شده که تهدیدهای ادعایی را کمتر کرده است. وی البته تاکید می‌کند «مشخص نیست که آیا ایران اشتباه محاسباتی کرده است یا قصد تعیین ضرب‌الاجل داشته است».
این گمانه‌زنی با تحلیل دیگری نیز همخوانی دارد. بسیاری معتقدند با نزدیک شدن به انتخابات میان‌دوره‌ای آمریکا (که حدود ۵ ماه دیگر برگزار می‌شود) شانس توافق تهران و واشنگتن کمتر و کمتر می‌شود. از این رو بعید نیست که ایران به دنبال تعیین تکلیف وضعیت نهایی برجام طی یک ماه آینده باشد. آمریکا مدعی است همچنان به دنبال احیای برجام است، اما رفتار تقریبا متناقضی از خود نشان می‌دهد. امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه کشور اخیرا اعمال تحریم‌های متعدد توسط دولت بایدن را نشانه عدم حسن نیت آنها دانست. از این رو، دیپلمات‌های کشور شاید شک دارند که آمریکا واقعا به احیای برجام تمایل دارد یا به دنبال خریدن وقت است. افزایش قیمت نفت به بیش از ۱۲۰ دلار و تورم کم‌سابقه ایالات متحده انگیزه آمریکا برای خریدن وقت خواهد بود.
